Regeneratief boeren op Erve Kiekebos

Het model van een regeneratieve boerderij is ontwikkeld door Stichting Lenteland. Hun missie: een natuur die weer opleeft, de productie van gezond voedsel en gemeenschappelijk eigendom. Hoe werkt dat? Lenteland koopt een boerderij, richt een coöperatie op en zoekt toekomstboeren die op die plek als ondernemer aan de slag willen. Iedereen die dat wil, kan mede-eigenaar worden van de boerderij door certificaten te kopen. Je wordt dan lid van de coöperatie, hebt zeggenschap en kunt winst maken als de opbrengst van het bedrijf goed is.

Lenteland ondersteunt de boeren met een voorfinanciering voor grond en gebouwen, bij het vormgeven van de Lentelandmissie en met advies over uiteenlopende ondernemerszaken. Inmiddels zijn er vijf regeneratieve boerderijen, waarvan Erve Kiekebos de eerste is.

Een veerkrachtig agrarisch systeem

"De opzet van een regeneratieve boerderij is heel anders dan die van een gangbaar agrarisch bedrijf”, vertelt Jaap. “Daar staan productie, efficiency en winst centraal. Logisch, het systeem is ontstaan vanuit een verleden waarin voedselzekerheid cruciaal was. We hebben respect voor de boeren die zo werken, maar denken dat die methode uiteindelijk niet houdbaar is. De gevolgen voor het milieu zijn te groot, de biodiversiteit gaat verloren, de bodem raakt uitgeput en de boeren moeten alsmaar meer produceren voor lagere prijzen. Wij hebben een andere visie waarbij we voor een meer veerkrachtig agrarisch systeem staan. Het is onze overtuiging dat dat een grotere maatschappelijke opbrengst geeft.”

Biodiversiteit en bodemherstel

Regeneratief boeren steunt op drie pijlers: ecologie, economie en gemeenschap. Het ecologische aspect richt zich met name op het opbouwen van bodemleven en het herstel van de biodiversiteit. De grond wordt zo weinig mogelijk bewerkt en er worden geen bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruikt. Schimmels, bacteriën en nutriënten in de bodem kunnen zich dan volop ontwikkelen. Boven de grond komt er ruimte voor allerlei planten, bloemen en kruiden. Jaap: “In onze tuinderij telen we een grote variëteit aan gewassen. Met vijvers, struiken, hagen en natte stukjes land creëren we een thuis voor wilde dieren en planten. En er is plek voor vee, want het grazen, het vertrappen en de bemesting zijn ook goed voor de bodemgezondheid.”

Rendabel bedrijf

“De passie voor de natuur en de ideeën over landbouwpraktijk zijn ons uitgangspunt”, aldus Jaap. “Maar dat wil niet zeggen dat we geen economische belangen hebben. De boerderij is geen hobby, maar een echt bedrijf dat rendabel moet zijn en waar je een goede boterham moet kunnen verdienen. Ik ben jarenlang ondernemer geweest en kan daarom ook prima met een zakelijke blik naar onze activiteiten kijken. We hebben vooraf een ondernemingsplan gemaakt met een goede financiële onderbouwing. Dat was ook een voorwaarde van Lenteland. Door de uitgifte van certificaten en de opbrengsten van het land, kunnen we de hypotheek van Lenteland betalen. Een regeneratieve boerderij heeft vijf tot zes jaar nodig om helemaal rendabel te zijn. De resultaten tot nu toe zijn goed en de verwachting is dat er nog flink wat groei wordt behaald.”

Verschillende bedrijfslijnen

Ook bedrijfsmatig wil Erve Kiekebos veerkrachtig zijn door diversiteit. Er zijn daarom verschillende bedrijfslijnen opgezet. Als één daarvan met tegenslag te maken krijgt, vangen de andere bedrijfsactiviteiten dat verlies op zodat je minder kwetsbaar bent. Kiekebos verdient geld door de opbrengsten van het land, maar ook met de boerderijwinkel, de verhuur van ruimtes en het organiseren van activiteiten. En er zijn volop plannen voor uitbreiding. “We willen 1.400 bomen planten voor de oogst van fruit en noten”, aldus Jaap. “Daarnaast gaat een toom kippen hier lekker rondscharrelen en eieren leggen. Er komen recreatiecabins zodat bezoekers hier kunnen logeren. Later willen we nog voedselverwerking mogelijk maken, wat ook interessant is voor collega’s in de regio.”

Samenwerken als gemeenschap

De derde pijler van Erve Kiekebos is de gemeenschap. Jaap: “Wij zijn een gemeenschapsboerderij. Grond in eigendom hebben om er winst mee te maken, vinden we geen goed idee. In plaats daarvan kiezen we voor mede-eigenaarschap waardoor de grond gemeenschappelijk bezit is waar niet mee gespeculeerd wordt. Een deel van de investering is bovendien voor het bedrijf zelf. Dat rendeert waardoor je winst maakt. Maar de gemeenschap is niet alleen voor mede-eigenaren. We willen op onze boerderij mensen en natuur bij elkaar brengen: onze buurtgenoten en lokale ondernemers die onze oogst kopen, kinderen die leren waar ons voedsel vandaan komt, bezoekers die geïnteresseerd zijn in onze manier van werken of die even rust zoeken.”

Leren in de praktijk

Vanaf nul een regeneratieve boerderij opzetten, is nog niet zo eenvoudig ondervonden Jaap en Niels. “Wij zijn beiden niet afkomstig uit de agrarische sector en een opleiding voor onze manier van boeren bestaat nog niet”, zegt Jaap. “Alle kennis hebben we bij elkaar moeten sprokkelen. We zijn blij dat agrariërs in onze omgeving bereid waren om ons te helpen en dat we op verschillende plekken praktijkervaring konden opdoen. Verder is het een kwestie van beginnen, de uitdagingen aangaan en daaruit lessen trekken. We hechten waarde aan een goede relatie met onze buren. Toen we hier kwamen, hingen de vlaggen omgekeerd. We wilden de indruk vermijden dat twee stadse jongens wel even zouden vertellen wat er moest veranderen. Daarom hebben we meteen in de beginperiode tijd en energie gestoken in contact en wederzijds begrip.”

Univé-adviseur denkt mee

De verzekeringen van de regeneratieve boerderijen zijn door Lenteland ondergebracht bij Univé, vanwege hun goede reputatie in de agrarische sector. Jaap: “Onze Univé-adviseur is bovendien enorm betrokken, heeft kennis van zaken en denkt echt mee. Hij volgt ons bijvoorbeeld op social media en neemt contact op als hij ziet dat er nieuwe activiteiten of initiatieven zijn in het bedrijf. Dan wijst hij op de gevolgen voor onze risico’s. Hij adviseert, maar laat de beslissing om iets wel of niet te verzekeren aan ons.”

Maak een afspraak